اولین مورد از اصول طراحی و ساخت شومینه، تهیه یک طرح اولیه است. انتخاب مکان نصب و آماده سازی آن، ساختن ساختار اصلی شومینه بر اساس استانداردهای تعریف شده، تامین تهویه مناسب، استاندارد بودن دودکش در فضای داخلی و تست ایمنی اصول دیگری هستند که باید در ساخت انواع شومینه ها رعایت شوند. گرچه امروزه خرید شومینه برقی و گازی محبوبیت بیشتری دارد، اما برخی شومینه های هیزمی را ترجیح می دهند. طراحی و ساخت این شومینه ها با تهیه مصالحی مانند آجر، سیمان نسوز، میلگرد و … انجام می شود؛ با انتخاب مکانی مناسب، زیرسازی کف، آجرچینی شومینه و رعایت اصول ذکر شده می توان از گرمایشی با راندمان بالا بهره مند شد.
قوانین طراحی و ساخت شومینه هیزمی
4 مورد از مهم ترین اصول طراحی و ساخت شومینه برای مدل های هیزمی عبارتند از:
1. تهیه یک طرح اولیه
یکی از اصول اولیه در طراحی و ساخت شومینه ها از جمله شومینه گازی، برقی، چوبی و …، تهیه یک طرح دقیق اولیه است. در طراحی نقشه اولیه این دستگاه گرمایشی باید ابعاد، شکل و مواد مورد نیاز برای ساخت آن مشخص شوند. طرح اولیه شومینه هیزمی باید با توجه به مکان انتخابی آن تهیه شود. مکان منتخب برای ساخت باید دارای تهویه مناسبی باشد و با دیگر اجرای دکوراسیون همخوانی داشته باشد.
2. آماده سازی محل انتخابی برای ساخت شومینه
این بخش از اصول طراحی و ساخت شومینه شامل آیتم های آماده سازی محل ساخت شومینه می شود و مواردی چون تمیز کردن سطح مورد نظر و ایجاد پایه و زیرساخت را در بر می گیرد. سطحی که برای ساخت این ابزار گرمایشی در نظر گرفته می شود باید صاف و مقاوم باشد. ایجاد استحکام شومینه یکی دیگر از اصولی است که در آیتم های آماده سازی محل ساخت شومینه مطرح می شود. به این منظور باید پایه بتنی مقاوم ساخته شود. این پایه باید به اندازه کافی ضخیم باشد؛ طوری که بتواند وزن شومینه را تحمل کند.
3. ساختن ساختار اصلی شومینه
پس از آماده سازی مکان مورد نظر نوبت به ساخت ساختار اصلی (دودکش، محفظه آتش و دیواره ها) شومینه می رسد. نکاتی که در این بخش از طراحی و ساخت شومینه باید رعایت شوند عبارتند از:
- دودکش باید از مواد مقاوم در برابر حرارت ساخته شود.
- طراحی دودکش باید به گونه ای باشد که دود و گازهای مضر را خارج کند. بعلاوه، جهت خروج راحت گازهای سمی از فضای داخل، دودکش نباید داخل دیوار قرار گیرد.
- دیواره ها باید از آجرهای نسوز ساخته شوند. چیدمان این آجرها باید به شکلی باشد که دود و حرارت را به بیرون از فضای ساختمان هدایت کند.
- محفظه آتش شومینه که هیزم ها در آن سوزانده می شوند باید از موادی مقاوم در برابر حرارت مانند فولاد یا چدن ساخته شود.
4. بررسی و تست پایانی
آزمایش و تست ایمنی یکی دیگر از اصول طراحی و ساخت شومینه است. برای اطمینان از ایمنی شومینه ساخته شده باید تمام اجزای آن را به دقت بررسی کرد و از نصب صحیح همه چیز مطمئن شد. به این منظور بهتر است از یک بازرس متخصص کمک گرفت.
انتخاب متریال ساخت شومینه
برای ساخت شومینه هیزمی در فضای خانه یا باغ از متریال مختلفی می توان استفاده کرد. کاهگل، آجر، سنگ و فلزاتی چون چدن و فولاد از جمله این متریال هستند.
- شومینه های کاهگلی: عمدتا در مناطق روستایی ساخته می شوند. این متریال به عنوان یک عایق حرارتی طبیعی عمل می کند.
- شومینه های آجری: در ساخت این شومینه از آجر نسوز استفاده می شود. ویلاها یا محیط بیرونی باغ ها بهترین مکان برای ساخت این شومینه ها هستند.
- شومینه های سنگی: این نوع شومینه ها با استفاده از سنگ های طبیعی (مرمر، سنگ آهک، گرانیت) ساخته می شوند.
- شومینه های فلزی: عمدتا از فولاد یا چدن ساخته می شوند. این شومینه ها به دلایلی چون طراحی مدرن و شیک، نگهداری گرما و مقاومت بالا بسیار پرطرفدار هستند.
مصالح لازم برای ساخت شومینه
در بین متریالی که برای طراحی و ساخت شومینه معرفی شدند، آجر نسوز کاربرد بیشتری دارد. با توجه به این موضوع، به معرفی مصالح مورد نیاز برای ساخت یک شومینه آجری می پردازیم:
| مصالح و ابزارهای لازم برای ساخت شومینه آجری | |
| مصالح | کاربرد |
| آجر معمولی و آجر نسوز | ساخت بخش بیرونی و بخش داخلی شومینه |
| ملات ماسه و سیمان + سیمان نسوز | چسباندن آجرهای معمولی و آجرهای نسوز |
| پشم سنگ یا پشم شیشه | عایق بندی و جلوگیری از هدر رفت حرارت |
| دودکش و درپوش آن | هدایت دود و گازهای مضر به بیرون از ساختمان
|
| رنگ نسوز | رنگ آمیزی بخش های فلزی شومینه
|
| پوشش محافظ | حفظ ساختار شومینه از گرد و غبار و آلودگی ها |
| فلزاتی مانند چدن یا فولاد | ساخت بخش هایی با مقاومت حرارتی بالا مانند درب شومینه |
| میلگرد | تقویت ساختار شومینه و افزایش مقاومت آن
|
| ابزارهای ساختمانی | بیل، بیلچه، متر، تراز، ماله، دریل و .. |
مراحل ساخت شومینه هیزمی
برای ساخت یک شومینه هیزمی این مراحل را انجام دهید. مشروط بر اینکه در هر مرحله اصول طراحی و ساخت شومینه را رعایت کنید، قطعا از گرمایش و البته ایمنی این ابزار اطمینان خاطر خواهید داشت.
1. انتخاب فضای نصب شومینه
برای نصب شومینه بهتر است فضایی انتخاب شود که با دیوار سرد یا پنجره فاصله داشته باشد. به لحاظ بصری و زیباشناسی در دکوراسیون داخلی مکان نصب آن باید دنج و آرامش بخش باشد؛ ضمن آنکه بهتر است المان های دکوراتیو دیگر در اطراف مکان مورد نظر قرار نگرفته باشند.
2. تهیه مصالح مورد نیاز
پس از انتخاب محل، باید مصالح و ابزارهای مورد نیاز برای طراحی و ساخت شومینه را فراهم کرد. ملات زیرسازی و چسباننده آجر از مهم ترین این مصالح هستند. به این منظور می توان از ملات معمولی سیمان یا سیمان نسوز استفاده کرد.
3. تعیین نوع آجر نسوز
یکی از اصول طراحی و ساخت شومینه هیزمی تعیین نوع آجر نسوز مورد استفاده در ساختار آن است. در یک شومینه استاندارد، آجرهایی که باید در ساختار آن استفاده شوند در سه گروه قرار می گیرند:
- آجر داخل شومینه که باید تا دمای 1600 درجه سانتیگراد حرارت را تحمل کند.
- آجر خارج شومینه که باید مقاومت حرارتی بالایی داشته باشد. برای این بخش از آجرهای بیرون شومینه می توان از آجر نسوز انگلیسی یا آجر نمای طرح سنگ استفاده کرد.
- آجر لبه شومینه که از نظر تحمل حرارت باید عملکردی مشابه آجر داخل شومینه داشته باشد و طرح و رنگ آن می تواند هماهنگ با آجر بیرون شومینه باشد.
4. زیرسازی کف شومینه و دیوار پشتی آن
در این مرحله از ساخت شومینه ابتدا باید زیرسازی دیوار پشتی را انجام داد. به این منظور ملات سیمان نسوز در سطلی بزرگ ریخته و به خوبی مخلوط می شود.
- برای تهیه ملات باید از دستورالعمل تولید کننده سیمان پیروی کرد.
- این ملات باید نه زیاد رقیق و نه زیاد غلیظ باشد؛ به عبارتی، گرانروی متوسطی داشته باشد.
ملات آماده شده را با استفاده از یک ماله روی دیوار پشتی و کف شومینه کشیده می شود؛ به طوری که تمام حفره ها و شکاف های دیوار را پوشش دهد و سطحی تقریبا صاف به دست آید.
5. آجرچینی شومینه
پس از خشک شدن ملات دیوار پشتی و کف شومینه، نوبت به ساخت شومینه با استفاده از آجر نسوز می رسد. به این منظور دو طرف آجرها را آغشته به ملات شده و کنار هم چیده می شوند. اصول طراحی و ساخت شومینه در این مرحله نیز باید رعایت شود:
- برای فاصله گذاری دقیق بهتر است از تخته سه لا یا خط کش استفاده شود.
- در چینش آجرهای کف باید شکاف انبساطی را رعایت شود؛ به این مفهوم که آجرها به گونه ای چیده شوند که فاصله کمی با دیوار پشتی و کناری داشته باشند تا فضای کافی برای انبساط حرارتی آجرها فراهم گردد.
- در آجرچینی دیوار پشتی و دیوارهای کناری نیز رعایت شکاف انبساطی الزامی است.
- جهت جلوگیری از مواج شدن رج های آجر، باید هنگام نصب آنها از ابزارهای ترازسازی استفاده شود.
- برای استحکام لبه بالایی دهانه شومینه می توان از میلگرد یا نبشی های فلزی استفاده کرد. آنها را داخل محل برش داده شده در آجرها قرار داد و با ملات سیمان نسوز پر کرد.
6. پاکسازی و تزیین اطراف شومینه
آخرین مرحله از طراحی و ساخت شومینه تمیزکاری آن است. در این مرحله باید:
- ملات و گرد و غبار نشسته روی آجرها با استفاده از اسفنج پاک شود.
- با استفاده از جاروبرقی گرد و غبار باقی مانده از شومینه خارج گردد.
نکات مهم در طراحی و ساخت شومینه
نکات تکمیل کننده ای که در اصول طراحی و ساخت شومینه باید به آنها اشاره کرد عبارتند از:
- محل قرارگیری شومینه باید از مواد قابل اشتعال (پرده، مبلمان و …) فاصله داشته باشد.
- برای کم کردن حجم اشغالی شومینه بهتر است نصب آن در گوشه و کنج فضای خانه اجرایی شود.
- در صورت ساخت شومینه در وسط اتاق پذیرایی، جهت جلوگیری از انتشار گرما به دیگر نقاط خانه بهتر است از سقف های کاذب استفاده شود.
- جهت افزایش راندمان شومینه و جلوگیری از برگشت دود در فضای ساختمان، دودکش باید بزرگ (در ابعاد 30-20 سانتی متر) و به صورت مستقیم و عمودی روی شومینه نصب شود.
- برای جلوگیری از پرت شدن جرقه ای آتش به بیرون باید از صفحه محافظ در جلوی شومینه استفاده نمود.
- جهت جلوگیری از تجمع گازهای سمی، فضای اطراف شومینه باید تهویه مناسب داشته باشد
- برای حفظ عملکرد بهینه و ایمنی شومینه نگهداری منظم آن ضرورت دارد.
- جهت جمع آوری خاکسترهای باقی مانده از سوختن هیزم و جلوگیری از پخش شدن آنها در فضای ساختمان استفاده از محفظه خاکستر ضروری است.
در پایان، اصول مهم طراحی و ساخت شومینه
طراحی و ساخت شومینه هیزمی در چهار اصل انتخاب مکان، تهیه یک طرح اولیه، ساخت ساختار اصلی و تست ایمنی خلاصه می شود. برای ساخت آن می توان از متریالی مانند کاهگل، آجر، سنگ و فلزات استفاده کرد. در این بین آجر نسوز بیشترین کاربرد را دارد. برای ساخت شومینه های هیزمی با بدنه آجری مصالحی مانند آجر معمولی و نسوز، ملات سیمان نسوز، میلگرد و … نیاز است. جهت ساخت این شومینه ها کافیست پس از تهیه مصالح و انتخاب فضا، با استفاده از سیمان نسوز زیرسازی کف شومینه و دیوار پشتی آن را انجام داد و با آجر چینی ساخت بدنه شومینه را شروع کرد. در طی این مراحل باید اصول طراحی و ساخت شومینه مانند محل قرارگیری دودکش، فاصله آن از مواد اشتعال زا، تامین تهویه، نگهداری منظم، استفاده از محفظه خاکستر و صفحه محافظ رعایت نمود.
سوالات متداول معماری انواع شومینه
1. ویژگی های فضای منتخب برای ساخت شومینه چیست؟
برای نصب شومینه بهتر است فضایی انتخاب شود که با دیوار سرد یا پنجره فاصله داشته باشد. مکان منتخب برای ساخت شومینه باید دارای تهویه مناسبی باشد و با دیگر اجرای دکوراسیون همخوانی داشته باشد.
2. اصول طراحی و ساخت شومینه هیزمی چیست؟
طراحی نقشه اولیه، صاف و مقاوم بودن سطح ساخت، ساخت دودکش از مواد مقاوم به حرارت و نصب عمودی و مستقیم آن، عدم قرارگیری دودکش داخل دیوار، استفاده از آجر نسوز در ساخت دیواره ها، تهویه مناسب فضای اطراف شومینه، دور بودن شومینه از مواد اشتعال زا و تست ایمنی